4 CorDeo schoolleiders over leiderschap en persoonlijke ontwikkeling

Vier schoolleiders over hun persoonlijke ontwikkeling

Afgelopen jaar ontwierp Goudvisie een leiderschapstraject voor 18 directeuren van CorDeo scholengroep met het motto: ‘meer werken aan de tent’. Hoe kun je als directeur bewust blijven sturen op welke organisatie (school) je wilt zijn? Hoe kan je nu het goede doen om straks uit te komen bij je toekomstbeeld? De waan van de dag maakt dit namelijk niet altijd even makkelijk en verzanden in meedraaien ‘in de tent’ ligt op de loer. 

Wij spraken met vier schoolleiders over persoonlijk leiderschap en het traject, welke was vormgegeven door individuele coaching, coaching on the job in de dagelijkse praktijk, plenaire bijeenkomsten, trainingen en intervisie.

Lees hier ook het interview met Arnoud Messelink, voormalig bestuurder CorDeo scholengroep. 

1. Welke stappen heb jij gemaakt in dit traject? Waar ben je trots op en wil je delen met andere leiders in NL?

Klaas
Ik ben me bewuster geworden van de waarde van de helicopterview en het belang van ‘het juiste verhaal vertellen’. Zet je ego aan de kant en focus je op dienstbaar leiderschap. Ik moet soms echt de verleiding weerstaan om het niet zelf allemaal op te pakken, maar juist de ander de ruimte te geven om aan de kern te werken. We doen het echt samen. Ook het sturen op doelen, maar wel continu bruggen blijven slaan is hierbij belangrijk.

Door het grote geheel te zien kun je wegblijven van details en uit de waan van de dag stappen. Mijn team is daardoor veel meer in de lead en zitten echt zelf aan het stuur. Door vanuit actieonderzoek naar het vraagstuk te kijken (in kleine expertteams van 3 tot 6 medewerkers) behalen we ook betere onderwijsresultaten. Bijvoorbeeld op het gebied van ‘rekenen’. Na een deepdive op de resultaten bleek dat we geen opbrengsten scoorden die pasten bij onze populatie; dat moest dus beter kunnen. Het was een mooi proces dat het team als geheel heeft doorgemaakt. Nu zien we in een hele korte periode dat alle leerjaren, zonder uitzondering, betere scores hebben. Daar ben ik erg trots op.

Eelke
Ik werd door het metafoor ‘werken in en aan de tent’ meteen op scherp gezet. Die keuze bracht meteen bewustzijn en diepgang. Door de vele ‘gelijk doen’-oefeningen ontdekte ik dat ik te hard werk, te veel praat en de ander niet liet stilstaan. Hierbij gaf de workshop ‘radicaal openhartig’ veel inzicht; ik dacht dat ik het juiste al deed, maar verloor hierin de relatie met de ander. Ik focus nu meer op luisteren, vragen stellen en leun soms even achterover. Tijdens gesprekken ga ik nu veel sneller door ‘de pijn’ heen en maken we duidelijke afspraken. De verbinding wordt hierdoor beter en ik sterker in mijn rol sta.

Radicaal openhartig zijn is maar een kleine verandering, maar laat direct grootse resultaten zien.  Ik ervaar nu ook meer veiligheid in kleine groepen.

Christiaan
Ik heb mezelf weer een stukje beter leren kennen. Tijdens het traject werd ik geregeld door anderen op scherp gezet met vragen als: ‘Loopt het goed’ of ‘Gaat het diep genoeg wat je doet’? Het is leuk om hierin ook de spanningen te voelen. Mijn eigen ambities en ritme liepen niet altijd synchroon met die van de school. Wanneer gaat het over mij en wanneer gaat het over de school? Die balans is voor mij heel belangrijk en het lukt mij nu beter om hierin meer rust te vinden en anderen daarin te zien en horen.

Geertje
Ik denk dan vooral aan de bewustwording van mijn eigen proces, daarin komt nu meer ervaring en diepgang. Het is belangrijk om uit te zoomen en overzicht te houden, zodat je het gemeenschappelijke doel niet voorbij loopt. Ik ken de waarden waaruit ik wil werken. Die heb ik nu gecombineerd met hoe ik deze rol wil bekleden. 

Communicatie is hierbij heel belangrijk. Hoe motiveer je bijvoorbeeld een team en hoe werk je met een ouder? Hierbij ‘radicaal openhartig’ zijn is belangrijk: je eigen ‘ding’ loslaten en toch samen verder komen. Ik ben een denker. Maar ik besef nu dat openheid niet alleen komt door wat ik denk, maar juist ook door te zeggen wat ik denk.

2. Hoe werk jij ‘in’ en ‘aan’ de tent? Wat betekent dit voor jou?

Klaas
Hierbij ligt voor mij de focus vooral op zelfregie: ik bemoei me minder met het primaire proces, het werken in de tent. En bij het werken aan de tent worden beslissingen gerelateerd aan onze visie, missie en strategie. Die zijn ‘de baas’, want die hebben we immers gezamenlijk opgesteld. Expertteams hebben hierbij, naast verantwoordelijkheden, ook bijbehorende bevoegdheden.

Eelke
Het helpt mij om even uit het hier en nu te stappen en vooruit te kijken. Hiervoor heb ik een ritueel: op vrijdag werk ik aan de tent. Juist door er een ritueel van te maken maak ik op andere dagen bewustere keuzes en werk ik bewust aan of in de tent. Zo hielp ik bij het opruimen van de school (toen de inspectie kwam) bewust even aan de tent. Er samen even 100% voor gaan. Door het goede voorbeeld te geven helpt het om ook bij anderen motivatie te triggeren. Het is een proces: bewust nadenken over wat ik wil en vervolgens de juiste stappen zetten om dit te bereiken.

Christiaan
Bij werken aan de tent denk ik aan de manier van werken in je organisatie en het met elkaar werken aan de visie. Af en toe met mijn voeten in de modder staan, helpt mij om na te denken. Door bijvoorbeeld voor de klas te staan, pak ik een kans om te ervaren waar leerlingen tegenaan lopen en wat er speelt in de school. Ook een goede relatie met de buurt vind ik belangrijk. 

Geertje
Of je nou in of aan de tent werkt, de waan van de dag blijft. Als het ene is afgesloten, dan gebeuren er weer nieuwe dingen. Dit traject heeft me geholpen om hierin prioriteiten te stellen. Dit begint bij mij bijvoorbeeld door ‘nee’ te zeggen, ondanks dat dit ingaat tegen mijn gevoel of mijn waarden. Ik laat de telefoon soms bewust even overgaan, ze bellen me wel terug. 

3. Hoe ga jij om met waan van de dag – hoe blijf je sturen op de school die je wilt zijn?

Klaas
Ik vind het belangrijk om de focus te houden op de core van de organisatie. Het verlagen van werkdruk is een thema binnen het gehele onderwijs. Vitaliteit en inzetbaarheid zijn daarom belangrijk. Hieraan werk ik door te relativeren, rust te creëren voor mezelf en door te blijven reflecteren op de dingen die ik doe: werk ik op de goede vlakken en ben ik hier de juiste persoon voor?

Eelke
Ik geef eigenlijk nu al vorm aan wat ik in de toekomst wil. Verder houd ik me aan het jaarplan, en volg ik de doelen die daarin gesteld zijn. Door af en toe al stapjes te zetten en die ook te verkondigen, handel ik richting de volgende fase. Als leider wil ik blijven sturen op het doorbreken van patronen, ook in de goede dingen. Daarnaast vind ik het belangrijk om kleine dingen zichtbaar te maken en iets wat gelukt is ook te vieren.

Christiaan
Ik probeer dagelijks te blijven kijken vanuit een groter kader en te werken vanuit het vertrouwen dat ik het goede doe. Ook maak ik duidelijke blokken en takenlijstjes in mijn agenda. Relativeren helpt hierbij: wat urgent is, is namelijk niet altijd belangrijk. Bij alles wat er gebeurt vraag ik me eerst af wat dit concreet betekent en of het bijdraagt aan het doel.

Geertje
Het voelt voor mij voornamelijk nog als bouwen aan de tent, maar het sturen kan ik door de kernwaarden nu ook beter uitvoeren. De woorden ‘eigenaarschap’, ‘veilig’ en ‘samen’ vormen een mooie kapstok en zorgen ervoor dat je ook tijdens de waan van de dag op elk niveau het goede gesprek kunt voeren.

4. In dit traject zat een workshop ‘radicaal openhartig zijn’. Welk voorbeeld wil je delen over wanneer je radicaal openhartig was en wat was het effect hiervan?

Klaas
Ik voer graag gesprekken met medewerkers over ambitie en dromen. Dit vraagt vanuit mijn rol om scherpte. Radicaal openhartig zijn werkt hierin goed. Het voorkomt ruis op de lijn. In de praktijk zie ik het ook terug, bijvoorbeeld als leerkrachten dreigen vast te lopen. Als je niet openhartig bent, komt dat vaak in grotere mate weer terug op je eigen bord, met alle gevolgen van dien. 

Eelke
Mijn team voelt dat de dynamiek weer begint te stromen. Vastzittende patronen komen aan het licht en veranderen. Ik heb vaak geacteerd op wat ik zag. Nu observeer ik eerst en stel ik daarna een vraag. Bijvoorbeeld bij een probleem dat tussen mij en een collega lag. Ik heb de situatie geschetst vanuit mijn kant en gevraagd hoe de ander dit ervaarde. Dit werd een open en eerlijk gesprek waarin ik ook ruimte kon geven aan de ander. Het is als leider niet altijd leuk en makkelijk om aan te geven dat iets niet voldoende is. Maar ik houd voor ogen wat ik te doen heb, en probeer tegelijkertijd ook in contact te blijven.

Christiaan
Ik ben vaak openhartig, maar ik mag hierbij ook scherper zijn. Toen een collega zich niet aan afspraken hield die we met elkaar gemaakt hadden, heb ik gezegd wat dat met me deed en wat ik nu verwachtte. De relatie staat ten dienste van de verbinding en autonomie, maar soms is het goed houden van de relatie minder belangrijk dan de inhoud. In de praktijk zorgt dit voor een minder wollige organisatie: je kunt directer sturen, want er zitten minder lagen tussen.

Geertje
Ik ben onlangs namens mijn team radicaal openhartig geweest, omdat het voor hen niet veilig genoeg voelde om deze persoon aan te spreken. Als we dit blijven volhouden, weten we steeds beter wat we van elkaar kunnen verwachten. Dan wordt het automatisch ook helderder wat je nog te doen hebt. Zo bouwen we met efficiënte en gerichte communicatie aan de kwaliteit van het onderwijs.

Eelke blikt terug op de afsluitende, openhartige sessie.

Sense and sensibility;

“Een spannende laatste sessie voor ons MT. We gaan iets doen met radicaal openhartig en een externe coach. Het gaat over leiding geven. En iets met een roze olifant. Die ene, die iedereen ziet, maar die niemand benoemt.

Het blijkt een dag vol plezier waarbij we o.a. interactief met elkaar aan de slag gaan. We krijgen opdrachten waarin we vooral leren voelen en waarnemen.  De oefeningen brengen een frisse dynamiek in de groep. We leren open te staan voor signalen en sluiten af met een wedstrijd; van wie is de ruimte? Je moet de ruimte ‘bezitten’ ten koste van je collega. Niet fysiek, maar mentaal gezien. Je mag niet spreken, elkaar niet aanraken. Je mag wél contact maken, rond lopen én contact maken met het publiek. Hoe ga je staan? Waar ga je staan? Hoe kijk je, waar houd je je handen, hoe reageer je op je collega’s. Echt een gave, maar ook een confronterende oefening. Je wordt namelijk enorm op jezelf teruggeworpen. En dat laatste is leerzaam, ik heb mezelf weer een beetje anders leren kennen. Of beter gezegd; meer leren begrijpen. Op rationeel én op gevoelsniveau.

De schoolleiders: 

Geertje
Directeur GBS De Open Kring, was 13 jaar leerkracht en maakte 2 jaar geleden de stap naar directeur. Denkt veel en werkt dan ook graag in en aan haar tuin; van ontwerp tot met de handen in aarde.

Klaas 
3,5 jaar geleden maakte Klaas de overstap van het bankwezen naar directeur GBS De Regenboog te Amersfoort. Na 18 jaar was hij echt toe aan iets anders. Werkt hard maar komt uit de waan van de dag als hij kookt. Klaas is ‘drievoudig’ vader van een geadopteerde zoon, biologische dochter en een pleegkind, ook dit vraagt om leiderschap.

EelkeDirecteur EBS de Morgenster te Amsterdam. Was eerst leerkracht en reeds 13 jaar directeur. Eelke is gedreven als leider maar komt tot zichzelf tijdens zijn wandelingen met zijn hond, het brengt hem rust en reflectie en is een welkome tegenhanger voor zijn energieke denken en handelen.

Christiaan 
Enthousiaste schoolleider van GBS De Horizon en voormalig leerkracht. Houdt van de variatie en de uitdagingen die zijn werkdagen brengen. Christiaan is creatief, houdt van dichten en creëren.