Impact van het Integraal Zorgakkoord op zorgprofessionals

In dit blog vertelt onze adviseur Tim wat de uitdagingen, kansen én veranderingen zijn van het nieuw ingevoerde Integraal Zorgakkoord. Hoe kan jij als zorgprofessional nieuwe vaardigheden inzetten om de afspraken uit het akkoord zo goed mogelijk in de praktijk te brengen?

Waar het zorgakkoord aan moet bijdragen 

Het is duidelijk dat de zorg zoals we die nu kennen de komende jaren drastisch gaat veranderen. Recent is het Integraal Zorgakkoord gesloten, waarin kort gezegd het volgende mantra centraal staat: 

“de juiste zorg, op de juiste plaats, op het juiste moment.”

Het Zorgakkoord moet bijdragen aan het oplossen van een aantal problemen die op dit moment spelen: zo dreigt de zorg onbetaalbaar te worden door de vergrijzing van onze bevolking. Bovendien maken tekorten op de arbeidsmarkt dat met minder zorgprofessionals gewerkt zal worden. De zorg die in ziekenhuizen wordt verleend is kostbaar en zou voortaan alleen benut moeten worden als het echt niet elders kan. Door zoveel mogelijk mensen thuis of in hun eigen omgeving zorg te bieden en daar gebruik te maken van digitale middelen, is de toekomst van ons zorgstelsel in de lucht te houden. 

Van zorgen voor naar zorgen dat… 

Het is duidelijk dat het mantra van het Integraal Zorgakkoord een verschuiving van zorg betekent: ziekenhuiszorg wordt zoveel mogelijk verplaatst naar huisartsen, eerstelijnscentra en behandelklinieken. Tegelijk zal een sterker beroep worden gedaan op preventie, zelfzorg en ondersteuning binnen ieders woonomgeving. Digitalisering van zorg wordt hierbij steeds normaler. Er zijn landelijk al innovaties gaande waarbij vrijwel alle thuiszorg primair via e-health plaatsvindt. En ja, ook ouderen die misschien niet zo digitaal vaardig zijn, pikken het doorgaans vlot op.

Dit levert een aantal uitdagingen op voor teamleiders en managers om rekening mee te houden tijdens deze transitie. 

Welke nieuwe vaardigheden hebben zorgprofessionals  nodig om effectief te kunnen zijn tijdens en na deze verandering? 

Wat betekent dit voor de verpleegkundigen, verzorgenden en andere medewerkers die momenteel in deze sector werkzaam zijn? Die vraag wordt nog weinig gesteld, terwijl het succes van deze transitie staat of valt met de motivatie en het gedrag van deze medewerkers. Velen van hen hebben voor deze sector gekozen om voor (tijdelijk) kwetsbare mensen te zorgen, hen zo mogelijk beter te maken of te ondersteunen bij het draaglijk maken van ziekte of andere vormen van lijden. De transitie waar de zorg nu in zit, vraagt om andere of aanvullende competenties. 

Leren omgaan met ethische dilemma’s

Hoe breng je op een acceptabele manier de boodschap dat cliënten/patiënten op een andere plek de zorg moeten halen? Hoe coach en train je hen om op een goede manier zelfzorg te realiseren? Op welke manier richt je een intakegesprek in, waarbij je de verwachtingen managet en ook de naasten en omgeving een duidelijke rol toebedeelt? En nog moeilijker: hoe voer je het gesprek dat de grens van de zorg is bereikt, en dat behandeling niet langer effectief is? Deze zogenoemde slechtnieuwsgesprekken worden natuurlijk al vaker gevoerd, maar zullen nu nog eerder aan de orde zijn. Zinvolle gesprekken over de kwaliteit van leven die nog rest versus moeizame levensverlengende ingrepen. De ethische dilemma’s die hierbij komen kijken, kunnen zwaar zijn voor zorgverleners die hiermee moeten omgaan. 

Leren op de werkvloer: welke attitude en gedrag zijn nodig tijdens de transitie? 

Sommige zorgorganisaties hebben dit in de gaten. Een andere attitude en bijbehorend gedrag is namelijk niet goed te leren uit boekjes of theoretische verhandelingen. In de praktijk gestructureerd reflecteren op nieuwe situaties zal sneller resultaat geven. Bovendien kan deze nieuwe manier van werken leuk en uitdagend zijn voor medewerkers: er wordt een sterker beroep gedaan op eigen inzicht en verantwoordelijkheid.

De zorgorganisaties die hier al mee aan de slag zijn gegaan, bieden voor hun werknemers ondersteuning om dit nieuwe gedrag te kunnen toepassen en je daar comfortabel bij te voelen. Denk daarbij aan intervisie, moreel beraad (over ethische kwesties), feedbackcycli om met elkaar te leren, trainen van coachende vaardigheden, dialoogsessies en teamcoaching. Het leren op en rond de werkvloer is meer nodig dan ooit. 

Hoe is dit beeld van de toekomst voor jou?

Tijdens een teamsessie met zorgprofessionals sprak een verpleegkundige zich hierover uit. Zij vond het jammer als een deel van de zorg weg zou gaan en als de nadruk zo sterk op digitale technieken kwam te liggen. Een ander kon zich juist verheugen op deze toekomst en zag voor zich dat de tijd en aandacht die je dan kunt besteden aan patiënten of cliënten optimaal zou zijn. Weer een ander zag op tegen de grenzen die je als professional aan moet geven en hoe familieleden daar mee om gaan. 

Het is bijzonder waardevol om binnen teams deze gesprekken te voeren, zodat je kunt anticiperen op deze veranderingen. Ik ben ook benieuwd hoe lezers van deze blog hier tegenaan kijken en welke andere inzichten er mogelijk leven: laat het mij weten in de reacties!